Walenty Baranowski

Zbiory kozłowieckiej biblioteki zabytkowej liczą prawie osiem tysięcy woluminów. 1300 książek pochodzi z prywatnej biblioteki biskupa Walentego Baranowskiego. Jak trafiły do zbiorów w Kozłówce?

Walenty Baranowski urodził się 12 lutego 1805 roku w Sławkowie. Był młodszym bratem znanego astronoma – Jana. Edukację szkolną rozpoczął w 1816 roku w Liceum Nowodworskim w Krakowie, a następnie w latach 1822–1825 studiował na wydziale filozoficznym i prawnym Uniwersytetu w Krakowie. Podporządkowując się nakazom rządu Królestwa Polskiego przeniósł się na Uniwersytet Warszawski i studiował na wydziale prawa i administracji.

W 1828 roku wstąpił do nowicjatu pijarów w Warszawie, gdzie w roku 1829 złożył śluby zakonne.

Wykładał w szkołach pijarów w Łukowie, Radomiu i Włocławku.

Brał udział w powstaniu listopadowym, jeszcze jako kleryk wstąpił do Litewsko Wołyńskiego pułku kawalerii wojska narodowego. Uczestniczył w bitwach powstańczych pod Wierzbnem, Bodzowem, Nurem, Raciążem.

Został ranny, a po zakończeniu powstania przedostał się do Prus, a potem do Belgii.

W 1832 roku Walenty Baranowski wrócił do pijarów w Warszawie, skąd wysłano go do Radomia.

W roku 1834 w Zakroczymiu otrzymał święcenia kapłańskie. Przez następne 6 lat był nauczycielem prywatnym na Lubelszczyźnie. Zajmował kolejno stanowiska w administracji kościelnej: w 1836 roku wikariusza w Fajsławicach, w 1840 roku proboszcza w Bychawce, w 1850 roku dziekana chodelskiego. Od 1855 roku pracował w Lublinie; najpierw jako prałat – archidiakon katedry lubelskiej, a od 1857 roku biskup sufragan diecezji lubelskiej.Od roku 1869 był również administratorem diecezji podlaskiej.

22 grudnia 1871 roku papież Pius IX prekonizował Walentego Baranowskiego na biskupa lubelskiego. Funkcję tę pełnił do śmierci. Zmarł 12 sierpnia 1879 roku.Został pochowany na cmentarzu rzymskokatolickim w Lublinie. W tym samym grobie spoczął wkrótce jego brat – Jan.

Biskup Baranowski był amatorem przyrodnikiem. W swej kolekcji miał znaczne zbiory przyrodnicze oraz dużą bibliotekę. W latach 1840–1855 w jego domu mieszkał Władysław Taczanowski, zoologi ornitolog, który u niego zdobywał podstawy swej wiedzy zoologicznej.

Po śmierci biskupa Walentego Baranowskiego Konstanty Zamoyski zakupił od jego starszego brata Jana część księgozbioru (1300 woluminów) za kwotę 1500 rubli.

Wśród zakupionych książek były przede wszystkim dzieła o treści religijnej, np. francuskie wydanie Biblii z 1866 roku ze wspaniałymi ilustracjami Gustawa Doré. Na stronie przedtytułowej książki widnieje dedykacja: „Jaśnie Wielmożnemu Najwielebniejszemu Jmci Księdzu Walentemu Baranowskiemu, Biskupowi Lorymeńskiemu, Suffraganowi Lubelskiemu, infułatowi Zamojskiemu, w dowód wysokiego poważania na pamiątkę ofiaruje Tomasz Zamoyski. Warszawa dnia 28 lutego 1867 roku”. Jest też „Biblioteka Warszawska. Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi” – miesięcznik literacko-naukowy ukazujący się w Warszawie w latach 1841–1914, bardzo poczytny i przez cały czas swego istnienia utrzymujący wysoki poziom.

W zbiorach archiwum Muzeum Zamoyskich znajduje się również korespondencja Jana Baranowskiego z Konstantym Zamoyskim dotycząca zakupu przedmiotowych książek. Jest to sześć listów z okresu 13 września  do 4 listopada 1879 roku, czyli niemal do chwili śmierci Jana Baranowskiego -  zmarł on 8 listopada 1879 roku.

Oprac. Elżbieta Dybała