Ze szkoły sopockiej…

W zbiorach sztuki współczesnej Muzeum Zamoyskich w Kozłówce znajduje się szereg obiektów identyfikowanych jako dzieła artystów tzw. „szkoły sopockiej”.

Formalnie określenie to związane jest z Państwowym Instytutem Sztuk Plastycznych w Gdańsku z siedzibą w Sopocie, działającym od października 1945 roku. Jeszcze w tym samym roku zmieniono nazwę uczelni na Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych. Do 1958 roku zajęcia odbywały się głównie w tzw. Willi Bergera przy ul. Obrońców Westerplatte 24. Była to odpowiedź na potrzebę odbudowy życia artystycznego po II wojnie światowej, lecz już w nowych okolicznościach, determinowanych przez wprowadzanie systemu komunistycznego na polskich ziemiach.

Bardziej wymowne jest jednak znaczenie nazwy „szkoła sopocka” w kontekście grupy artystów prezentujących określoną postawę wobec doktryny socrealizmu w sztuce, narzuconej przez nową władzę. Możliwości artystycznego wyrazu zostały wówczas ograniczone poprzez narzucanie tematów pożądanych z punktu widzenia propagandy oraz odrzucenie nowoczesnych form i stylów. Swoisty konformizm artystów skupionych w kręgu „szkoły sopockiej” pozwolił im jednak na pewną swobodę artystycznych poszukiwań i rozwoju.

Wśród grona założycieli byli: Józefa i Marian Wnukowie, Jacek i Hanna Żuławscy, Juliusz i Krystyna Studniccy i Janusz Strzałecki. W kolejnych latach znaczącą rolę odegrali m.in. Artur Nacht-Samborski, Mieczysław Baryłko, Władysław Jackiewicz, Stanisław Teisseyre czy Kazimierz Śramkiewicz.

Działalność tego środowiska eksponowano poprzez aktywny udział w wystawach państwowych i okręgowych oraz festiwalach sztuki. Wielokrotnie nagradzane prace były jednocześnie szeroko komentowane jako wymykające się niekiedy założeniom państwowego socrealizmu. Systematycznie rozbudowywano uczelnię, przede wszystkim w kierunku rozwoju malarstwa, rzeźby, architektury i ceramiki. Równolegle nabierały formy lokalne struktury Związku Polskich Artystów Plastyków.

Najprężniej rozwijały się formy malarskie, a jedną z cech charakterystycznych, bliską jednocześnie idei pracy kolektywnej promowanej przez władzę, było współtworzenie wielkoformatowych obrazów przez kilku artystów. W kręgu szkoły sopockiej odnajdujemy różnorodne style malarskie, często związane z różnymi etapami rozwoju sztuki modernistycznej, dążącej do innowacji, eksperymentowania z formą i treścią oraz odrzuceniem tradycyjnych konwencji artystycznych. Były to m.in.:

• koloryzm – operowanie kolorem, który tworzył kompozycję, przestrzeń i światło,
• impresjonizm – uchwycanie chwilowych wrażeń i efektów świetlnych,
• ekspresjonizm – wyrażanie emocji i osobistych doświadczeń,
• postimpresjonizm – łączenie technik impresjonistycznych z bardziej wyrazistymi konturami i kolorami,
• abstrakcjonizm – stosowanie uproszczonych form i niezależność od przedstawiania rzeczywistości.

Twórczość artystów „szkoły sopockiej” była bogata i niejednolita. Jej kres zapoczątkowało przeniesienie uczelni do Gdańska w 1954 roku. Co ciekawe, zbiegło się to z wyraźnym końcem doktrynalnego socrealizmu, wyznaczonym przez warszawską wystawę w Arsenale w 1955 roku. Późniejsza działalność artystów Wybrzeża przyczyniła się do kształtowania nowych kierunków w polskiej sztuce, szczególnie akcentowanych w dorobku architektów oraz twórców tkanin i ceramiki.