Johannes Gutenberg

3 lutego mija 555 lat od śmierci Jana Gutenberga złotnika i grawera, wynalazcy druku i pioniera drukarstwa.

Johannes Gutenberg urodził się około 1400 roku w Moguncji w rodzinie niemieckich kupców. Był złotnikiem i szlifierzem drogich kamieni, biegłym w zakresie mincerstwa i obróbki metali. Zapewne te umiejętności, jak i wiedza, którą posiadał, przyczyniły się do stworzenia przez niego techniki drukarskiej.

Wieloletnie próby i kosztowne eksperymenty pozwoliły wynaleźć mu sposób odlewania czcionek, które mogły być wielokrotnie używane do składania i odbijania różnych tekstów.

Odlewanie ruchomych czcionek jest najistotniejszą cechą wynalazku Gutenberga. Wykorzystał on różną twardość i topliwość metali. Przy pomocy patrycy, czyli stalowego stempla z wygrawerowaną wypukłą literą odciskał w miedzi wgłębienie, zwane matrycą, w której można było odlać specjalne ołowiane czcionki w dowolnej ilości. Czcionki ustawiano na ruchomym blacie, nanoszono na nie farbę, przykrywano zwilżonym papierem i podsuwano pod deskę, która była dociskana przez prasę.

Prasa drukarska pozwalała szybko, jak na tamte czasy, wykonywać odbitki tekstu. Oczywiście, w porównaniu do dzisiejszych możliwości technicznych tempo pracy w drukarni Gutenberga było bardzo powolne. Wydrukowanie jednej strony zajmowało trzy dni. Jeden dzień drukarz moczył papier, drugiego dnia drukował, a trzeciego suszył stronę. Dopiero potem zadrukowane strony trafiały do oprawy. Jednak był to nadzwyczajny wynalazek, biorąc pod uwagę, że średniowiecznemu mnichowi skrybie przepisanie odręczne jednej księgi zajmowało czasami nawet połowę życia, a gotowy przepisany rękopis trafiał tylko do najbogatszych.

Gutenberg opracował także optymalną farbę drukarską, będącą mieszaniną sadzy i oleju lnianego, która pozostawała w użyciu aż do XIX wieku.

Za datę wynalezienia druku, czyli ruchomej czcionki uznaje się rok 1450. Pierwszą księgą, jaką Gutenberg wydrukował była tzw. Biblia 42-wierszowa (wydrukowana w wąskim układzie dwułamowym, 42-wierszowym). Została ona wydrukowana w nakładzie około 180 egzemplarzy, 150 sztuk na papierze i 30 sztuk na pergaminie. Do czasów współczesnych zachowało się 46 woluminów dzieła. Księgi te są w różnych zakątkach świata – w Stanach Zjednoczonych, w Niemczech, w Watykanie. W Polsce znajduje się jeden egzemplarz Biblii w Bibliotece Seminarium Duchownego w Pelplinie. Przed II wojną światową Biblia ta wywieziona została do Warszawy, a następnie do Paryża. Stamtąd w 1940 roku trafiła do Londynu, a potem Kanady. Do Pelplina księga powróciła w roku 1959.

Biblia Gutenberga, czyli pierwsze pismo święte wydane drukiem, uważana jest za najcenniejszą książkę na świecie.

Pomimo wielkiego sukcesu, jakim był wynalazek druku, Gutenberg całe życie borykał się z kłopotami finansowymi. Innowacja nie przyniosła mu korzyści majątkowych. Zadłużył się u swojego wspólnika Jana Fusta, a ten wytoczył mu proces o zwrot pożyczki. Gutenberg po przegranej musiał przekazać mu drukarnię. Zmarł w biedzie i zapomnieniu 3 lutego 1468 roku w Moguncji.

Fotografe:

1. Johannes Gutenberg;; żródłó: https://kalendariumhistoryczne.fandom.com/pl/wiki/Johann_Gutenberg
2. Drukarnia Auguste'a Ledoux, według obrazu Frédérica-Désiré Hillemachera, Wnętrze drukarni Johannesa Gutenberga, 1863 r., Rijksmuseum Amsterdam Foto: Domena publiczna/CC0