2020 – Nowe nabytki – kolekcja osiemnastowiecznych francuskich fajansów

W dniu 23 października 2020 roku Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów ogłosił wyniki konkursu „Rozbudowa zbiorów muzealnych”. Wśród 18 instytucji, które otrzymały dofinansowanie znalazło się Muzeum Zamoyskich w Kozłówce z projektem „Zakup kolekcji francuskich osiemnastowiecznych fajansów marsylskiej wytwórni Veuve Perrin”. Dzięki dotacji zbiory naszej placówki wzbogaciły się o cztery znakomitej klasy naczynia, pochodzące z jednej z najlepszych francuskich fajansarni.

Obecnie w zbiorach Muzeum Zamoyskich w Kozłówce znajdują się trzy wazy dekoracyjne, żardiniera i dzbanuszek pochodzące z manufaktury Wdowy Perrin. Przyznana kwota pozwoliła na zakup dzbanka do czekolady (chocolatière), pary waz pot-pourri i imbryka do herbaty z podgrzewaczem, tzw. buliery lub tisaniery. Wszystkie one posiadają cechy, z których znana była fabryka Wdowy Perrin. Dekorowane są pejzażami i scenami rodzajowymi, precyzyjnie, a zarazem swobodnie malowanymi, z użyciem charakterystycznych dla wytwórni barw – różnych odcieni brązu i fioletu, błękitu, żółci i zieleni. Naczynia mają wyszukane rokokowe formy, plastyczne i malarskie ornamenty – rocailles, muszle, liście akantu, woluty, używane przez pracujących w firmie modelerów, a naturalistycznie opracowane kwiaty i owoce należą do ograniczonego, ale stałego jej repertuaru – są to róże, polne bratki, ogórecznik, cykoria.

Do wzrostu zainteresowania fajansem, najpierw we Francji, a później w innych krajach europejskich, przyczyniły się niepowodzenia wojenne Króla Słońce – Ludwika XIV, który dla ratowania zrujnowanego wojnami skarbu nakazał w 1707 roku przetopienie srebrnych zastaw stołowych w pałacu w Wersalu i zastąpienie ich fajansowymi. Dało to początek modzie na eleganckie, wytworne serwisy właśnie fajansowe, które zachwycały swoją urodą, ciepłym kolorytem, delikatnym rysunkiem, wyrafinowaną kolorystyką i, jakże często, oryginalną tematyką.

Francuskie fajanse zagościły także na stołach polskich magnatów i możnej szlachty. Wiadomo na przykład, że jakiś bliżej nieokreślony „garnitur” naczyń z manufaktury w Strasburgu zakupiła w 1749 roku Katarzyna Mniszchowa, za pośrednictwem warszawskiego bankiera Teppera. Te zaś tak bardzo spodobały się hetmanowi Janowi Klemensowi Branickiemu, że polecił pośrednikowi zamówienie identycznych. Wyroby z manufaktury w Strasburgu mieli także m.in. Lubomirscy z Przeworska i Potoccy z Łańcuta.

Trudno dziś orzec, czy w zbiorach Zamoyskich z Kozłówki znajdowały się fajanse francuskie, wobec braku zachowanych inwentarzy. Zachowały się tylko trzy naczynia z kompletu toaletowego ze znanej lotaryńskiej wytwórni w Sarreguemines. Wiadomo natomiast, że w wytwórni w Gien zamówiony został serwis herbowy dekorowany kobaltowym ornamentem cęgowym i arabeskowym, przechowywany w pałacu Zamoyskich w Klemensowie. Część tego, bardzo licznego, serwisu znajduje się w naszych zbiorach (w 2015 roku zakupiono 62 sztuki).

Nowe muzealia zostaną opracowane naukowo i oznakowane, a następnie trafią do pracowni konserwatorskiej, która przygotuje je do wyeksponowania. Naszym zwiedzającym zostaną pokazane w przyszłym sezonie, a na razie można je podziwiać na stronie internetowej muzeum.

Zakup dofinansowany ze środków Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów