Dziewczyna z SP…

Wśród wielu wizerunków kobiet prezentowanych w kozłowieckiej Galerii Sztuki Socrealizmu na szczególną uwagę zasługuje rzeźba autorstwa Józefa Ciechana: oto śliczna, młoda dziewczyna uchwycona została w zawadiackiej pozie. Gęste, kręcone włosy otaczają okrągłą buzię. Uśmiech sugeruje, że praca, przy której została „przyłapana”, sprawia jej przyjemność, choć towarzyszące jej przedmioty są nieco zaskakujące – w prawej ręce trzyma młotek, a w lewej cegłę, opierając ją na lekko zgiętym kolanie. Sytuację wyjaśnia uniform, w który dziewczyna jest ubrana – bluza z podwiniętymi rękawami, robocze spodnie, ciężkie buty oraz furażerka z symbolem orła na przedzie.

Mundury takie używane były przez członków „Służby Polsce” (w skrócie SP) – polskiej organizacji paramilitarnej, zajmującej się szkoleniem wojskowym połączonym z obowiązkowym wykonywaniem pracy okresowej i dorywczej oraz indoktrynacją ideologiczną.Została ona powołana 25 lutego 1948 roku ustawą o powszechnym obowiązku przysposobienia zawodowego, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego młodzieży oraz o organizacji spraw kultury fizycznej i sportu. Młodzież od 16 do 21 roku życia odbywała tę służbę obowiązkowo – skrupulatnie prowadzona była ewidencja nastolatków. Dodatkowo osoby, uważane z różnych przyczyn za wrogo nastawione wobec „władzy ludowej”, bardzo często dostawały specjalny przydział do najcięższych prac w kopalniach i kamieniołomach. „Służba Polsce”, na wzór wojskowy, organizowana była w drużyny, hufce, bataliony i brygady. Pracowano bez wynagrodzenia lub za stawki symboliczne, organizacja zaś zapewniała zakwaterowanie, wyżywienie i umundurowanie. W 1949 roku organizacja ta liczyła ok. 1,2 mln osób. Chłopcy i dziewczęta z „SP”, nazywani „junakami”, pracowali m.in. przy odbudowie Warszawy, budowie Nowej Huty, osuszaniu Żuław, a także w Państwowych Gospodarstwach Rolnych. Oficjalnie „Służba Polsce” została rozwiązana 17 grudnia 1955 roku, a jej następcą zostały Ochotnicze Hufce Pracy (działające od 1958 roku).

Rzeźba „Dziewczyna z SP” jest istotnym elementem kozłowieckiej Galerii Sztuki Realizmu Socjalistycznego. Ustawiliśmy ją w doborowym towarzystwie mężczyzn: górników i robotników – przodowników pracujących ku chwale socjalistycznej ojczyzny.

Autorem dzieła jest artysta rzeźbiarz Józef Ciechan (1908–1989). Ukończył on Państwową Szkołę Przemysłu Drzewnego w Zakopanem i studia na Wydziale Rzeźby w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jego nauczycielami byli Xawery Dunikowski i Stanisław Horno-Popławski. Ciechan prowadził pracownię rzeźbiarską w rodzinnej Siennicy Różanej, potem w Krasnymstawie. Wykonywał rzeźby pomnikowe, nagrobki, ołtarze oraz prace konserwatorskie. Kozłowiecka rzeźba przedstawiająca „Dziewczynę z SP” powstała w 1954 roku. Po raz pierwszy została zaprezentowana na wiosennej wystawie warsztatowej okręgu lubelskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, w salach Muzeum Lubelskiego w maju 1955 roku.

Opr. Katarzyna Kot