Biblia Jakuba Wujka

W tym tygodniu wracamy do biblioteki i jej zbiorów. Chcemy zaprezentować Państwu Biblię Jakuba Wujka.

Jakub Wujek urodził się w 1541 roku w Wągrowcu. Był synem Macieja Wujka. Uczył się początkowo w Wągrowcu w szkole cystersów, później na Śląsku, a następnie udał się do Krakowa, tam dalej kształcił się w naukach klasycznych. W 1559 roku zdobył stopień bakałarza. Był wybitnie uzdolniony, zwłaszcza językowo. W Krakowie został nauczycielem w szkole biskupa krakowskiegoJakuba Uchańskiego, a kiedy ten został prymasem Polski wysłał Wujka jako opiekuna swoich bratanków do Wiednia, do kolegium jezuickiego. W Wiedniu Wujek ukończył magisterium z filozofii, studia filozoficzne uzupełniając wykładami z matematyki i doskonaląc znajomość języka greckiego.

W Wiedniu w 1565 roku wstąpił do zakonu jezuitów, po nowicjacie rozpoczął studia teologiczne w Kolegium Rzymskim, gdzie uzyskał doktorat. Po dwóch latach spędzonych w Rzymie powrócił do Polski, do Pułtuska, gdzie był wykładowcą w kolegium jezuickim. Na kapłana został wyświęcony w roku 1568 w Pułtusku i od tego czasu poświęcił się intensywnej pracy kaznodziejskiej i pisarskiej. Zmarł 27 lipca 1597 roku i pochowany został w podziemiach kościoła św. Barbary w Krakowie.

W roku 1584 władze zakonu jezuitów zleciły Jakubowi Wujkowi przełożenie Pisma Świętego na język polski. Podstawą był łaciński przekład przypisywany św. Hieronimowi – tzw. Wulgata, usankcjonowana dekretem Soboru Trydenckiego w 1546 roku jako oficjalny tekst Kościoła Rzymskokatolickiego.

W roku 1593 ukazał się przekład Nowego Testamentu, z poprawkami i psalmami wydany w 1594 roku. Pełny przekład został ukończony w roku 1595, ponieważ jednak oparty był na Wulgacie, zwanej Wulgatą sykstyńską, jezuici musieli dokonać rewizji przekładu celem dostosowania go do brzmienia Wulgaty klementyńskiej. Praca komisji rewizyjnej zajęła kilka lat i cały oficjalny przekład Biblii ukazał się dopiero dwa lata po śmierci Jakuba Wujka, w roku 1599. Wprowadzone przez komisję rewizyjną zmiany i poprawki były liczne i poważne, jednak mimo to przekład ten przeszedł do historii jako przekład Wujka.

Biblia Wujka zawiera objaśnienia rzeczowe oraz dogmatyczno-apologetyczne. Zawiera także odniesienia do tekstu oryginalnego, co ma duże znaczenie przy zwrotach błędnie podanych w tekście źródłowym przekładu – Wulgacie klementyńskiej.

Pod względem językowym Wujek korzystał z pracy swoich poprzedników. Jego przekład odznacza się ścisłością i wielostronnością: posiada język prosty i jasny, a jednocześnie poważny i dostojny. Przekład ten zastąpił Biblię Leopolity i pełnił rolę podstawowego polskiego przekładu katolickiego przez ponad trzysta lat.

W naszych zbiorach posiadamy osiemnastowieczne wydanie Biblii Wujka, jest to:

„BIBLIA / sacra / Latino-Polonica / vulgatae editionis / auctoritate / Sixti V et Clementis VIII pont. max. / recognita / summariis et notis / theologicis, historicis et chronologicis / illustrata / secundum exemplar latinum / R. P. Thomae Aqu. Erhardi / Ord. S. Benedicti / Polonicum vero / R. P. Jacobi Wuykii, / s. J. theologi, / reimpressa […]”. Biblia wydana została we „Vratislaviae, typis Academicis ANNo 1771”.

Zawiera ona proroctwa i księgi Machabejskie oraz Nowy Testament. Tekst umieszczony jest równolegle na jednej stronie w jednej szpalcie po polsku, w drugiej po łacinie. Tom jest okazałych rozmiarów, ma wysokość 26 cm i składa się z 1386 stron. Biblia jest jednym z ponad sześciuset starodruków znajdujących w zbiorach biblioteki zabytkowej Muzeum Zamoyskich w Kozłówce.

Opr. Elżbieta Dybała