Wizyta marszałka Ferdynanda Focha w pałacu Zamoyskich w Warszawie

Francuski marszałek Ferdynand Foch (1851–1929) był jednym z bohaterów I wojny światowej. Dowodził oddziałami armii francuskiej w kluczowych starciach z wojskami niemieckimi i przyjął kapitulację Niemiec 11 listopada 1918 roku w słynnym lesie Compiègne pod Paryżem.

Był też najbardziej propolskim politykiem u zarania odzyskania polskiej niepodległości w 1918 roku. Wydatnie przyczynił się do powstania tzw. Błękitnej Armii – polskich oddziałów dowodzonych przez gen. Józefa Hallera, która po zakończeniu działań bojowych w Europie została wysłana na front polsko-bolszewicki. Na arenie europejskiej był wielkim orędownikiem młodego państwa polskiego, wspierając m.in. Powstanie Wielkopolskie i kierując do Warszawy misję wojskową pod dowództwem gen. Maxime Weyganda.

W uznaniu zasług 13 kwietnia 1923 roku prezydent RP Stanisław Wojciechowski mianował Ferdynanda Focha marszałkiem Polski. 2 maja Foch przybył do Polski. Następnego dnia uczestniczył w odsłonięciu pomnika księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie na placu przed Pałacem Saskim. 6 maja 1923 roku został zaś przyjęty przez Adama hr. Zamoyskiego w jego warszawskiej rezydencji. Niezwykle doniosły opis tego wydarzenia zamieszczono następnego dnia w „Kurierze Warszawskim”:

Jednym z najpiękniejszych momentów pobytu marszałka Focha w stolicy było przyjęcie zgotowane przez Zjednoczenie Polskich Stowarzyszeń. Na piękny ten obchód użyczył swego pałacu i ogrodu prezes Zjednoczenia, Adam hr. Zamoyski. Dostojny gość przybył do pałacu na Foksalu około godz. 1 po poł. Z eskortą honorową sokołów konnych. Powitali go u podjazdu członkowie komitetu wykonawczego z Adamem Zamoyskich i sędzią Markiem Borkowskim na czele, wręczając marszałkowi staropolskim obyczajem bochen chleba z solą w srebrnej solniczce.

Po powitaniu marszałka w pierwszym salonie przez małżonkę gospodarza, Adamową hr. Zamoyską, odbyło się przedstawienie członków komitetu wykonawczego Zjednoczenia (…). Po powitaniach i krótkich przemówieniach gospodarz zaprosił marszałka Focha na śniadanie. Po obu stronach dostojnego gościa zasiedli: Adam hr. Zamoyski i prezes rady miejskiej senator I. Baliński, obok których zasiedli minister jen. Sosnkowski i marszałek W. Trąmpczyński, na wprost zaś poseł pełnomocny Francji Panafieu i wojewoda hr. Sołtan. (…). Przemówień podczas śniadania nie było.

Tymczasem zaś zgromadziło się w ogrodzie pałacowym kilka tysięcy osób reprezentujących delegacje z górą stu stowarzyszeń należących do Zjednoczenia. Około 300 osób zaproszonych zebrało się nadto na tarasie pałacu i w salonach. Taras i ogród przybrano gustownie w barwy polskie i francuskie.

Samo tło zresztą przedstawia obraz piękny i wdzięczny. Salony pełne starych mebli stylowych, cennych płócien i portretów rodowych, za pałacem ogród obszerny, a w nim sędziwe lipy i kasztany. Pod gęstwą świeżej zieleni majowej ich konarów stanęły wzdłuż alei barwne grupy stowarzyszeń sportowych w mundurach cechów, sokołów i sokolic, dowborczyków i hallerczyków, włościan łowickich oraz przeróżnych związków społecznych. Wśród nich szereg orkiestr, chóry zjednoczone. (…). / „Kurjer Warszawski”; wydanie wieczorne. R. 103, 1923, nr 125.

Marszałek otrzymał od Zamoyskiego pismo i dyplom prezesa honorowego Zjednoczenia, do którego futerał z brązu wykonano w pracowni braci Łopieńskich. Gospodarz wygłosił też płomienne przemówienie, które spotkało się z serdeczną reakcją marszałka Focha i zgromadzonych gości. Następnie, otwartym powozem, udekorowanym we wstęgi polskie i francuskie, powożonym przez sokolich krakusów, marszałek dokonał objazdu ogrodu. Zatrzymywał się co jakiś czas i przyjmował dary, kwiaty i odbywał krótkie rozmowy, wśród donośnych okrzyków i pozdrowień. Żegnając się, marszałek Foch, dziękował za serdeczne przyjęcie, kończąc po polsku „Niech żyje Polska!”.

Muzeum Zamoyskich w Kozłówce w swoich zbiorach posiada pamiątkowy album dokumentujący wizytę marszałka Ferdynanda Focha w Polsce wiosną 1923 roku. Wklejono do niego karty wizytowe marszałka, kopie przemówień oraz fotografie z różnych wydarzeń, w których szanowny gość brał udział w Warszawie i we Lwowie.

Zdjęcia:

1. Album pamiątkowy „Ferdynand Foch Marszałek Francyi, Angii i Polski w Polsce. Maj 1923”, strona tytułowa; nr inw. MPK/I/41
2. Album pamiątkowy „Ferdynand Foch Marszałek Francyi, Angii i Polski w Polsce. Maj 1923”, strona 5; nr inw. MPK/I/41; pośrodku marszałek Ferdynand Foch, po jego prawej stronie Adam hr. Zamoyski
3. Album pamiątkowy „Ferdynand Foch Marszałek Francyi, Angii i Polski w Polsce. Maj 1923”, strona 7; nr inw. MPK/I/41;