„Nad Niemnem” – Narodowe Czytanie 2023

Eliza Orzeszkowa.

Jedna z czołowych polskich pozytywistek.

Dwukrotna kandydatka do literackiej Nagrody Nobla (przegrała z Henrykiem Sienkiewiczem w 1905 roku i z Selmą Lagerlöff w roku 1909).
Literatka, o której teksty dobijali się wydawcy i redaktorzy. Oraz upominali czytelnicy.

Kobieta o „brzydkiej fryzurze, pod którą kłębiły się niebanalne myśli i układały się w piękne słowa” – jak pisała o niej Agnieszka Osiecka.
I te niebanalne myśli i piękne słowa złożyły się na powieść „Nad Niemnem” – bohaterkę akcji Narodowe Czytanie 2023.

O kim, o czym to książka?
O Korczyńskich i Bohatyrowiczach, czyli o życiu obywateli wiejskich i szlachty zagrodowej – taki pomysł na powieść podsunął wydawca Marian Gawalewicz.

O mezaliansie – ślubie panny z towarzystwa, Justyny Orzelskiej z chłopem czy też zagrodowym szlachcicem, Janem Bohatyrowiczem – jak doprecyzowała pomysł sama autorka powieści, taki też nadając jej pierwotny tytuł.

O nadniemeńskiej przyrodzie – ku rozpaczy niektórych jej czytelników, którym brakuje – a szkoda! - cierpliwości na obszerne, szczegółowe opisy pól, lasów i ogrodów.

O tych, którzy oddali życie w powstaniu styczniowym i o tych, którzy po jego klęsce robili wszystko, by nie stracić majątku na rzecz zaborcy.

Tuż po zakończeniu prasowego pierwodruku Ludwik Jenike, wydawca i redaktor „Tygodnika Ilustrowanego” napisał entuzjastyczną opinię: „Skończyła się tedy epopeja nadniemeńska tak wspaniale przez Panią rozsnuta! Idea demokratyczna, jak to łatwo było przewidzieć, odniosła w niej triumf. (…) W przekonaniu naszym (…) jest to arcydzieło, mogące iść w porównanie z jednym tylko Panem Tadeuszem, bo odsłaniające nowe zupełnie, nieznane ogółowi widnokręgi. A ileż tam przy tym poezji, obok innych, ważniejszych jeszcze zalet”. Kilka miesięcy później w kolejnym artykule poświęconym powieści wyjaśniał czytelnikom „intencję społeczną, która nigdzie dotąd należycie nie została wykazaną; intencja bowiem patriotyczna dla wszystkich jest zrozumiałą”.

W podobnym tonie wypowiedziała się Jadwiga Krausharowa, która nazwała powieść „epopeją braterstwa” i dziękowała za „pobudkę do pracy”. Według niej książka Orzeszkowej „każe wierzyć i ufać w imię ideałów i tradycji przeszłości w zmartwychwstanie przez pracę”.

Słowa te przyświecały nam podczas wyboru fragmentów „Nad Niemnem” do publicznego odczytu w ramach akcji Narodowego Czytania 2023. Nie umniejszając rangi i wagi motywu mogiły powstańców styczniowych w powieści – tym, którzy oddali życie za ojczyznę bezsprzecznie należy się pamięć – uznaliśmy za istotne podkreślić to, co – obok ofiary z życia – Orzeszkowa uznała za równie ważne, a czego dzisiaj brakuje w przestrzeni publicznej. Zgoda i praca.  

Współorganizatorem Narodowego Czytania 2023 był Zespół Szkół nr 2 w Lubartowie.

Podpisy do zdjęć
1.    Narodowe Czytanie 2023. Uczniowie Zespołu Szkół nr w Lubartowie
2.    Narodowe Czytanie 2023. Uczniowie Zespołu Szkół nr w Lubartowie
3.    Narodowe Czytanie 2023. Uczniowie Zespołu Szkół nr w Lubartowie
4.    Narodowe Czytanie 2023. Uczniowie Zespołu Szkół nr w Lubartowie
5.    Narodowe Czytanie 2023. Uczniowie Zespołu Szkół nr w Lubartowie
6.    Narodowe Czytanie 2023. Zagroda Bohatyrowiczów
7.    Narodowe Czytanie 2023. Uczniowie Zespołu Szkół nr w Lubartowie
8.    Narodowe Czytanie 2023. Uczniowie Zespołu Szkół nr w Lubartowie